Những Bức Tranh Đông Hồ Độc Đáo Không Thể Thiếu Trong Gia Đình Khi Tết Đến

Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đã mang đến một ý tưởng độc đáo: Chiếc ô sen nổi bật như chiếc lá xanh; Con trâu ngơ ngác thưởng thức giai điệu sáo, hình ảnh đưa người ta đến một thế giới yên bình, hòa mình trong âm nhạc của thiên nhiên. Cuộc sống thanh bình và tĩnh lặng nhưng đầy ý nghĩa được hình dung qua bức tranh.

Khi thưởng thức 'Chăn trâu thổi sáo', người ta cảm thấy như họ đang lạc bước vào một không gian thoải mái, an lành. Ngoài ý nghĩa chính của bức tranh, câu chuyện của nó còn được kể lại qua từ người dân với câu 'Hà diệp cái thanh thanh' (Lọng lá sen xanh xanh). Trong tâm trí của những người dân, bức tranh này còn được biết đến với cái tên khác là 'Thiên thanh lộng suy địch' (Bầu trời xanh trong tiếng sáo).

Bức tranh tạo hình một cậu bé ngồi trên lưng trâu, say sưa thả hồn theo âm nhạc. Con trâu (không bị ràng buộc bởi sợi dây nào) nghiêng đầu lên, như thể đồng cảm với con người.

Chiếc lá sen lớn trên đầu cậu bé được cường điệu hóa, tạo nên sự cân đối hài hòa. Bức tranh chứa đựng những tư tưởng về trí tuệ và nhân văn, hình ảnh của nó phản ánh sự bình yên trong cuộc sống hàng ngày. Điều này chính là cái nôi của bức tranh. Có người nói rằng chiếc lá sen che phủ đầu cậu bé giống như cây nêu - biểu tượng của sự nâng cao, hòa mình hoàn toàn vào tự nhiên.

Lời chú thích truyền miệng mô tả ý nghĩa của bức tranh: “Thiên thanh lộng suy địch” (Bầu trời xanh trong tiếng sáo). Khi tâm hồn con người trở nên thanh thản, như thả hồn mình vào tiếng sáo, niềm vui bao trùm bầu trời xanh, hòa mình vào vũ trụ. Một góc nhìn khác cho rằng bức tranh kể về lòng kiên trì và ý chí tiến lên. Ngày xưa, có nhiều cậu bé tài năng, nhưng tài năng của họ không được công nhận. Một cậu bé đã sáng tạo một trò chơi thú vị: Làm kiệu từ lưng trâu, sử dụng lá sen tạo ra một chiếc lọng, tạo ra một bức tranh kiệu trang nhã chỉ dành cho vua và quan lại. Cậu bé luôn ước mơ trở thành quan nhưng đối mặt với thách thức. Bức tranh này chắc chắn là một lựa chọn ý nghĩa để trang trí nhà trong dịp Tết, đúng không?

Dưới đây là một cặp tranh Đông Hồ đặc biệt, nếu không đi cùng nhau, chúng sẽ không trọn vẹn ý nghĩa. Cặp tranh 'Vinh Hoa – Phú Quý' mang đến sâu sắc mong ước hạnh phúc và thịnh vượng cho gia đình. Chúc tụng sự giàu sang và đầy đủ của gia đình là ý nghĩa cơ bản, nhưng còn đi kèm với mong muốn có nhiều con cái, cháu chắn (đánh vào niềm tin xưa rằng nhà đông con là nhà phú quý). Hơn nữa, cặp tranh này còn thể hiện lời chúc cho gia đình có cả trai và gái, để cuộc sống trở nên tròn đầy và hạnh phúc.

Chính vì những ý nghĩa tốt lành này, cặp tranh 'Vinh Hoa – Phú Quý' thường được treo trong nhà vào dịp Tết, là lời chúc cho sự thành công, ấm no của gia đình. Đồng thời, đó cũng là mong ước cho gia đình trở nên giàu có, phú quý, với đủ cả trai và gái trong hòa thuận và hạnh phúc.

'Dạ xướng ngũ canh hòa' (Gà gáy năm canh) là một trong những tác phẩm nổi tiếng của tranh Đông Hồ. Điểm độc đáo của bức tranh là hình ảnh gà trống với tư thế oai phong, kiên cường, không sợ hãi trước mặt kẻ thù. Gà trống còn biểu hiện đức tính quý phái, đặc biệt là chữ Tín: Mỗi ngày, gà trống gáy đúng canh ngay cả khi trời mưa gió, thể hiện sự đảm đang và trung thành. Gà trống là người bạn đồng hành đáng tin cậy, luôn đánh thức mọi người đúng giờ với tiếng gáy hùng dũng.

5 chữ Hán trong bức tranh mang đến ý nghĩa Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín:

• Nhân: Yêu thương mọi sinh linh.
• Nghĩa: Cư xử công bằng đúng lẽ.
• Lễ: Tôn trọng và hoà nhã trong giao tiếp.
• Trí: Sự thông hiểu lẽ lý, phân biệt đúng sai.
• Tín: Luôn giữ lời hứa, đáng tin cậy.

Việc treo 'Dạ xương ngũ canh hòa' trong nhà là biểu tượng của sự chính trực, luôn giữ đúng giờ và mang đến nhiều điều tốt lành cho năm mới.

'Hứng dừa' là một bức tranh thú vị của nghệ thuật Đông Hồ, biểu tượng cho hạnh phúc của đôi trai gái. Trong hình ảnh, cây dừa cùi trắng, nước trong tượng trưng cho tình yêu thuần khiết giữa đôi bạn trẻ. Chàng trai mạnh mẽ, vạm vỡ đang hái liền hai quả dừa, trao cho cô gái đang vén váy lên để hứng dừa. Điều đặc biệt là sự tinh tế khi cô gái không dùng tay để đón, mà phải vén váy lên, tạo nên khoảnh khắc hạnh phúc và đầy ý nghĩa.

Bài thơ trong tranh (đọc từ phải qua trái) như một lời ca ngợi:
“Khen ai khéo dựng lên dừa
Đấy trèo đây hứng cho vừa một đôi”

'Hứng dừa' luôn là sự lựa chọn yêu thích. Bức tranh mang ý nghĩa về hạnh phúc, may mắn, và tình yêu tươi đẹp, phù hợp để treo trang trí ở nhiều không gian như phòng khách, cơ quan,...

'Bữa cưới của chú chuột' là một trong những tác phẩm độc đáo của làng tranh Đông Hồ. Bức tranh mô tả hình ảnh mèo mải nhận lừa, nhận cá mà quên mất nhiệm vụ chính là săn chuột. Nó không chỉ là hình ảnh châm biếm về tham ô, nhận hối lộ, mà còn là biểu tượng của cuộc sống nơi những người thấp cổ bé họng phải đối mặt với sự cường hào ác bá.

Bức tranh nói lên thực tế xã hội xưa và nay, nơi mà những 'con mèo' độc ác vẫn còn tồn tại, đang lợi dụng quyền lực để vơ vét, lợi dụng người dân. Bởi vậy, 'Bữa cưới của chú chuột' không chỉ mang ý nghĩa cảnh báo mà còn là lời răn dạy về đạo đức, sự chính trực, và chiến đấu vì công bằng.

Bức tranh này thường được treo tại cơ quan, trong nhà như một lời nhắc nhở và răn dạy, để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn đạo đức và tránh xa tham lam, từ đó đạt được thành công bền vững và gìn giữ giá trị nhân văn cho thế hệ tương lai.

Tranh Đông Hồ sang trọng – Vinh Quy Bái Tổ thường được chọn làm trang trí trong nhà để mang đến lời chúc cho sự thành công của gia chủ. Nó cũng là biểu tượng của lòng biết ơn đối với tổ tiên, cha mẹ và thầy cô theo truyền thống 'Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy'. Việc này không chỉ là vinh dự cho gia đình mà còn là động viên, khích lệ các thế hệ trẻ trong gia đình nỗ lực học tập và đạt được thành công trong cuộc sống.

Chính vì ý nghĩa sâu sắc đó, Tranh Đông Hồ sang trọng – Vinh Quy Bái Tổ thường được đặt ở những vị trí quan trọng trong nhà, làm điểm nhấn tinh tế và đẳng cấp. Nó không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là biểu tượng của truyền thống văn hóa Việt Nam, là nguồn động viên quý báu cho con cháu tiếp bước trên con đường phồn thịnh và thành công.

Hình ảnh con lợn trong tranh Đông Hồ mang đến một cái nhìn đẹp và ấm áp về vật nuôi tượng trưng cho sự sung túc. 'Đàn lợn âm dương' với những xoáy âm dương trên lưng mỗi con lợn thể hiện sự sinh sôi và phát triển. Bức tranh độc đáo này được in ba bản màu, rực rỡ và tràn đầy ý nghĩa.

Con lợn trong tranh Đông Hồ không chỉ là biểu tượng của sự thịnh vượng mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, tình cảm gia đình. Những khoáy tròn âm dương trên lưng lợn thể hiện tâm hồn nghệ sĩ, kết nối với làng quê bình dị, toát lên tình cảm thân thiết và hồn quê hương.

Qua 'Đàn lợn âm dương', người xem không chỉ nhận thức vẻ đẹp nghệ thuật mà còn cảm nhận được sự ấm áp và gắn bó với nguồn gốc, nền văn hóa của dân tộc Việt Nam.

Tranh tứ quý vịt sen thuộc dòng tranh tứ quý truyện trong tranh dân gian Đông Hồ. Bộ tứ quý vịt sen là câu chuyện cảm động về lòng chung thủy sắt son tấm gương sáng đạo vợ chồng của lưỡng quốc trạng nguyên Tống Trân. Bắt đầu với bức tranh đôi chim Hỉ Thước bay lượn bên khóm trúc (quân tử) mai (giai nhân) quấn quýt giúp người xem liên tường ngay đến “trúc mai song hỷ” một cuộc hôn nhân hạnh phúc.

Bức thứ 2 trong bộ tranh Đông Hồ tứ quý này là hình ảnh đôi vịt trong hồ sen, biểu tượng cho sự thông đạt trong thi cử, đỗ đạt luôn giành vị trí đứng đầu. Nó còn có ý nghĩa hấp thụ tài khí từ ngoài vào, rất thích hợp treo trong nhà.

Bức thứ 3 trong bộ tranh Đông Hồ tứ quý này là hình ảnh của hoa cúc và chim phượng, tượng trưng cho tình cảm vợ chồng son sắc thủy chung. Hoa cúc đại diện cho sự trường thọ, sự cao thượng, phúc lộc dồi dào. Bức tranh vẽ đôi chim phượng nhưng không cùng cành để nói đến cảnh chia xa nhưng vẫn thủy chung son sắc dù trong bất kể hoàn cảnh nào.

Bức thứ 4 trong bộ tranh là hình ảnh đàn gà bên hoa hồng, biểu tượng cho sự sung túc và hạnh phúc gia đình. Gia đình sum vầy hạnh phúc mãi bên nhau sau nhiều thăng trầm trong cuộc sống.

Bức tranh nổi tiếng của làng Đông Hồ mang tên Lễ Trí Nhân Nghĩa là biểu tượng của ước nguyện cho thế hệ trẻ lớn lên với đầy đủ đức tính Lễ trí, Nhân nghĩa. Hình ảnh bé trai ôm con cóc cầu mong em bé sẽ có một tương lai học hành xuất sắc. Tranh Nhân Nghĩa với hình ảnh em bé ôm con cóc. Truyền thống dân gian Việt Nam vẫn giữ nguyên hình ảnh con cóc trong truyện cổ “Cóc kiện trời”, hoặc câu ca dao:

“Con cóc là cậu ông trời

Ai mà đánh cóc thì trời đánh cho”

Ông Trời, chúa tể của vũ trụ, thường được coi là linh thiêng và uy nghiêm. Mỗi khi con người gặp khó khăn, họ thường kêu gọi ông trời. Con cóc trong tranh được tôn vinh như một biểu tượng của uy nghiêm: “Oai như Cóc”. Chú thích chữ “nhân nghĩa” trên tranh là lời chúc cho trẻ em nhận được tranh, mong muốn họ có sự Nhân, có tinh thần Nhân Nghĩa giống như con cóc trong truyện cổ: Dù xấu xí và bé nhỏ, nhưng dám kiện trời để đòi mưa cho dân làng. Từ “Nhân Nghĩa” này mong muốn trẻ em lớn lên trở thành những người tài năng, có khả năng bảo vệ và bảo vệ quyền lợi công bằng cho mọi người xung quanh. Đó chính là một phần của Nhân Nghĩa trong câu chuyện “Trai tài ôm cóc tía”.

Bức tranh hội làng Đông Hồ là biểu tượng truyền thống thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, những người đã đóng góp cho đất nước và địa phương theo triết lý 'uống nước nhớ nguồn'. Bức tranh cũng tái hiện cuộc sống sinh hoạt của người dân thôn quê. Hội làng được coi là một món ăn tinh thần, mang đầy giá trị tư tưởng và văn hóa Việt.

Ngày nay, truyền thống văn hóa dân tộc được duy trì và mọi người vẫn tổ chức các ngày lễ, hội làng theo phong tục truyền thống. Bức tranh “Hội làng” vẫn giữ nguyên ý nghĩa sâu sắc với giá trị nhân văn, nhắc nhở con cháu về đạo lý 'uống nước nhớ nguồn'.

Tranh dân gian Đông Hồ với hình ảnh đáng yêu của em bé ôm tôm, ôm cá thể hiện niềm vui trong năm mới, được ôm một chú cá chép tròn trịa. Cá chép trong văn hóa dân gian Việt Nam tượng trưng cho sự nghiệp, sự học hỏi và phát triển.

Tranh đầu tiên với hình ảnh em bé mũm mĩm ôm tôm, mang đến hình ảnh tinh nghịch và vui tươi. Tôm, là một loại hải sản phổ biến, không chỉ mang lại dinh dưỡng mà còn có ý nghĩa biểu tượng về tính cách linh hoạt, sáng tạo và kiên nhẫn trong cuộc sống. Hình ảnh này kết hợp tính cách của tôm với niềm vui và sự hạnh phúc của đứa trẻ, tạo nên bức tranh tràn đầy năng lượng tích cực.

Tranh thứ hai với hình ảnh em bé gái ôm một chú cá chép, là biểu tượng của sự học hỏi và thăng tiến trong sự nghiệp. Cá chép, với hình dáng tròn trịa và màu sắc rực rỡ, mang đến sự may mắn và thịnh vượng. Bức tranh này chú trọng vào ý nghĩa về sự phát triển, học hỏi và thành công trong cuộc sống.

“Gà trống hoa hồng” là bức tranh tượng trưng cho hạnh phúc và sự no ấm, kết hợp giữa vẻ đẹp của hoa hồng và hình ảnh mạnh mẽ của chú gà trống. Cuộc sống hằng ngày của người nông dân được thể hiện qua tranh, với tiếng gáy của chú gà báo hiệu một ngày mới, một khởi đầu mới tràn đầy năng lượng. Con gà trống, biểu tượng của ngũ đức nam nhi, đại diện cho văn, võ, dũng, nhân, tín, những phẩm chất quý báu mà mọi người mong muốn có trong cuộc sống.

Hình ảnh gà trống ngậm hoa hồng mang đến ý nghĩa của vinh hoa, phú quý, sự sung túc, và no ấm. Bức tranh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng của sự chúc phúc và may mắn. Gà trống hoa hồng thường được treo trong nhà, mang đến lời chúc cho một tương lai mới tràn đầy thành công và hạnh phúc cho gia đình.

Tranh tứ quý hạc dân gian Đông Hồ mang thông điệp truyền thống về hạnh phúc, sức khỏe, an khang, thịnh vượng, và vạn thọ trường xuân cho gia đình. Bức tranh nghệ thuật này là biểu tượng của sự may mắn và tốt lành, thích hợp để treo trong phòng khách gia đình.

Bộ tranh tứ quý hạc dân gian Đông Hồ truyền thống thuộc thể loại tứ bình với cảnh đẹp của bốn mùa: Xuân, hạ, thu, đông. Mỗi mùa được đại diện bởi những loài cây và hoa đặc trưng. Trong đó, hoa mai, hoa hồng, hoa cúc, cây thông kết hợp với các loài chim như khổng tước, công, gà, hạc tạo nên những bức tranh truyền tải văn hóa và tâm huyết của người nghệ sĩ.

Tranh không chỉ tuân theo quy tắc truyền thống về cách vẽ hoa và chim, mà còn thể hiện sự sáng tạo và phong cách riêng, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và phong cách đặc trưng của làng nghệ Đông Hồ.

Bức tranh Thầy đồ cóc thuộc dòng tranh dân gian Đông Hồ. Trong phiên chợ tết, các bà mẹ thường mua tranh này với hy vọng con cái sẽ học hành chăm chỉ, trở nên thông minh sáng tạo. Trong bức tranh, thầy ếch lớn ngồi chễm chệ trên sập, dạy học cho một lớp học nhộn nhịp với những sinh vật như cóc, nhái, và ễnh ương có hành động nhân cách hóa như người.

Dòng chữ “Lão Oa độc giảng” tức ông Ếch một mình giảng dạy, nhấn mạnh sự cô đơn và độc lập của ông Ếch trong việc truyền đạt kiến thức. Con cóc, tuy từng được xem là 'cậu ông trời' trong truyền thuyết, trong tranh này lại thể hiện tình cảm khiêm tốn và sự cô đơn của một ông giáo già.

Tranh “Thầy đồ cóc” là biểu tượng của sự chúc tụng, thường được tặng cho các em học sinh để khuyến khích sự siêng năng, lòng ham học, và tinh thần sáng dạ trong học tập.

“Đàn gà mẹ con” cũng là một bức tranh phổ biến thường được treo trang trí trong nhà, mang đến lời chúc về bình an, sự ấm no cho gia đình. Mong rằng gia đình sẽ tràn đầy niềm vui, con cháu sẽ đong đầy hạnh phúc, và vợ chồng sẽ sớm được làm bố mẹ.

Bức tranh đàn gà Đông Hồ không thể thiếu trong không khí Tết. Mỗi bức tranh về đàn gà hay đàn lợn đều bao gồm ý nghĩa về tài lộc, sự đoàn kết gia đình, và hạnh phúc no ấm.

Việc treo bức tranh đàn gà trong nhà vào dịp Tết là biểu tượng của hy vọng về một gia đình hạnh phúc và thịnh vượng. 'Nhà đông con là nhà có phúc' thể hiện mong muốn có nhiều con cháu làm ấm áp cuộc sống. Trong năm mới, sức khỏe của con cháu cũng là nguồn hạnh phúc sung túc. Đồng thời, tranh còn kể về tình mẫu tử, sự quan tâm và yêu thương mẹ dành cho con, với mong muốn mỗi mẹ có thể chăm sóc được nhiều con cháu.

Truyền thống trò chơi đánh đu thường diễn ra trong những ngày Tết hay các lễ hội đầu xuân tại các làng quê. Trước Tết, những người đến làng thường chọn những cây tre đẹp để dựng cột đu giữa sân làng.

Bức tranh là bức họa thực tế về văn hóa của người nông dân Việt Nam, nơi mong muốn sự hòa mình với thiên nhiên, hy vọng cho một mùa màng bội thu. Qua hình ảnh cặp đôi tham gia trò chơi, tranh thể hiện tình cảm ngọt ngào, tình yêu tươi mới trong không khí rộn ràng của xuân về. Chơi đu còn là biểu tượng của khao khát chinh phục, lòng hứng khởi và khát vọng bay cao của tuổi trẻ. Bức tranh Trò đu cổ truyền không chỉ đẹp mắt, gần gũi, mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu sắc, khích lệ thế hệ trẻ vươn lên với lòng đam mê, nhiệt huyết và tình yêu thương.

“Múa như công để thái bình

Đẹp như bông hoa hồng thơm mùi hương

Thái bình mọi người ước mong

Yêu tranh làng Đông Hồ say lòng.”

Chim Công, hay còn gọi là chim khổng tước, thuộc họ trĩ, là biểu tượng của Phượng Hoàng trong phong thủy. Với bộ lông óng ánh và sải cánh rộng, chim Công là biểu tượng của quyền lực, uy tín, và tài lộc. Trong tranh Tết “Thái Bình Hòa Múa”, hình ảnh chim Công rực rỡ bên hoa hồng tượng trưng cho sự thịnh vượng, thái bình, và hạnh phúc cho đất nước.

Trong tranh diều mơ, cậu bé hồn nhiên đang thả diều trên lưng chú trâu. Dòng chữ 'Nhất tướng phúc lộc điền' là lời chúc mừng 'Được mùa là hạnh phúc của người dân'. Hình ảnh này thể hiện vẻ đẹp giản dị và bình yên của cuộc sống quê hương.

Bức tranh Diều Mơ Làng Quê với khung cảnh nhẹ nhàng tại làng quê thể hiện khát vọng bình yên của người nông dân, mong mùa màng phồn thịnh. Cậu bé ngoan ngoãn và thông minh, giúp đỡ gia đình chăn trâu. Hình ảnh này còn thể hiện sự sáng tạo và khéo léo khi làm diều, thả diều trên lưng chú trâu. Chúc mừng năm mới có thêm nhiều cậu bé thông minh, lanh lợi, là niềm vui của gia đình. Bức tranh mong muốn cuộc sống luôn an yên, ấm no, hạnh phúc, và con cái thành công, tốt bụng và ngoan ngoãn.