Bánh Phu Thê là loại bánh rất phổ biến ở miền Bắc, miền Trung, ít có ở miền Nam. Tại Quảng Nam, Đà Nẵng, Huế..., bánh Phu Thê được những người bán rong bưng đi bán dạo cho du khách.
Bánh phu thê còn có tên gọi khác là bánh su suê. Tên gọi Phu Thê này gắn liền với câu chuyện truyền thuyết kể về vợ chồng người lái buôn thuở xưa. Chuyện kể rằng, trước lúc người chồng lên đường đi buôn ở phương xa, người vợ làm bánh tặng chồng và thề rằng cho dù xa nhau nhưng lòng nàng vẫn luôn ngọt ngào, đậm đà như chiếc bánh.
Kích thước nhỏ gọn
Nguyên liệu chính làm bánh là tinh bột nếp, tức là loại nếp được giã bằng cối chứ không xay để tạo sự mịn màng và dẻo dai. Thường mỗi ký bột nếp chỉ lọc lấy được chưa đầy 5 lạng tinh bột. Tinh bột sau đó được phơi khô và giữ lại sau 15 ngày rồi mới chế biến. Ở miền Trung và nhiều địa phương khác, người làm bánh thường chọn loại nếp hảo hạng để làm bánh.
Rất nhiều kiểu dáng
Nhân bánh được làm từ đậu xanh. Đậu xanh đã đãi vỏ đem nấu lên, trộn đều với đường cát trắng, “dằn” thêm chút muối để tạo vị ngọt đậm đà. Dừa đem nạo thành sợi, trộn đều với đậu phộng hoặc hạt sen tùy theo khẩu vị người ăn. Hỗn hợp đậu tán nhuyễn, đường và dừa đặt trên bếp đun riu riu lửa than và khuấy đều tay, liên tục cho đến khi chúng kết dính lại với nhau, bốc tay vào không bị dính là được...
Bánh loại lớn trong rất hấp dẫn
Nhiều nơi vẫn dùng nước nấu một loại hoa gọi là hoa dành dành để tạo màu vàng cho bột. Nhưng có nơi vẫn giữ nguyên màu trắng tinh khôi của bột nếp. Khi pha bột, người làm bánh trộn lẫn cả củ cải đỏ hoặc đu đủ xắt thành sợi nhuyễn vào. Bánh được gói trong lá dừa “bắt” vuông vức chừng 4 phân, trông rất bắt mắt. Lá dừa để nguyên cọng, gấp bốn đoạn bằng nhau thành hình như cái hộp vuông. Nhưn được cho thêm đậu phộng hoặt hạt sen ở 4 góc, được bao một lớp bột bên ngoài rồi mới cho vào hộp lá dừa vuông, rồi banh ra cho đều hộp, tạo hình cho bánh. Sau đó, người ta cho vào xửng hấp chín, rồi lấy bánh ra đậy một hộp vuông lá dừa lên trên. Hộp lá dừa này không qua lửa nên giữ được màu xanh tươi, đẹp mắt.
Không thể thiếu trong những ngày cưới
Gắn với triết lý âm dương của vạn vật và do cái tên Phu Thê nên bánh thường được dùng phổ biến trong những mâm quả trong các đám hỏi, đám cưới. Thường mỗi mâm bánh có đến 100 cái. Trong dân gian có câu chuyện truyền khẩu: Vua Lý Anh Tông phải thường xuyên xông pha trận mạc. Hàng năm, người vợ ở nhà nhớ thương chồng đã tự tay làm ra món bánh này gởi đến biên cương. Vua ăn thấy dẻo thơm ngọt bùi nên đặt tên bánh là Phu Thê. Khi vào miền Trung, bánh này được đọc trại thành su-sê.
Đơn giản nhưng rất đẹp
Đến xứ Quảng, khi mua bánh ăn, du khách thường được người bán hàng giải thích: Màu trắng trong và mịn màng của bánh là phần âm, tượng trưng cho tấm lòng son sắt của người vợ. Vỏ hộp làm bằng lá dừa chỉnh chu, vuông vức như chữ điền bao quanh cái bánh là phần dương, tượng trưng cho sự dũng mãnh của người chồng. Bánh Phu Thê đã trở thành một biểu tượng tốt đẹp của văn hóa Việt.