Sông Gianh dài khoảng 160 km, cắt qua quốc lộ 1 ở tây bắc Cửa Gianh 5 km. Các nhánh sông đều khởi nguồn từ dãy Trường Sơn hùng vĩ hoặc 99 đỉnh núi đá vôi huyền thoại. Do chảy qua nhiều vùng đá vôi, nên dòng sông tạo ra nhiều hang động kỳ thú như Minh Cầm, động Lạc Sơn...Gần đây nhất khoảng tháng 11/2009,người ta đã phát hiện ra hang động nhiều tầng dưới đáy sông Gianh ở độ sâu 50m (nối xã Châu Hóa với các xã vùng bắc sông Gianh, huyện Tuyên Hóa). Phần thượng lưu sông Gianh có tên là Rào Nậy .Đoạn thượng lưu từ Khe Nét trở về nguồn dài khoảng 70-80 km, lòng sông nhiều thác ghềnh. Sông Gianh là ranh giới thời Trịnh-Nguyễn phân tranh giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài (1570-1786) Bờ Bắc sông có chợ Ba Đồn .Bờ Nam sông có một số thành lũy chắc chắn do Đào Duy Từ tổ chức xây đắp. Di tích Lũy Thầy, Quảng Bình quan, thành quách của thời Trịnh Nguyễn nay vẫn còn.Với 213 dòng sông lớn nhỏ chảy qua đất Việt thì sông Gianh là dòng sông duy nhất chỉ chảy qua một tỉnh_ Quảng Bình.Từ bao đời nay dòng sông vẫn bình lặng trôi, hòa với bóng nước trời mây,núi non trùng điệp, lấp lánh ánh bạc của những con thuyền nhanh tay chèo lái, thêm cái nắng rát bỏng miền Trung khắc nghiệt, đôi bờ sông Gianh vẫn bình dị và trầm mặc theo thời gian.Trải dài theo sông là những xóm làng thuần nông, làng nghề, làng văn hóa.Làng nghề nằm ở hạ lưu sông Gianh ( làng nón lá, bánh đa bánh đúc Tân An được nắng gió của dòng sông làm đậm đà hương vị ).
Xem thêm : các khách sạn giá rẻ tại Quảng Bình
Khúc sông Gianh chạy qua xã Phù Hoá dài chừng 4 cây số là vùng giao thoa giữa nước lợ và nước ngọt. Làng Phù Hoá nghèo nhưng dân Phù Hoá ham học. Xuôi tiếp về hạ lưu sông Gianh, đến đoạn qua hai xã Quảng Hải và Quảng Thanh, nước sông đã bắt đầu có độ mặn. Nơi miền sơn cước có một ngôi làng Lệ Sơn lưng tựa vào 99 ngọn núi, mặt hướng ra dòng sông Gianh cuồn cuộn sóng vỗ, từ hàng trăm năm trước đây là làng văn hóa đứng đầu trong bát danh làng xứ Quảng về tinh thần hiếu học và cần cù của người dân nghèo nơi đây. Tương truyền từng có 100 con chim phượng hoàng rủ nhau bay đậu ở núi làng Lệ Sơn nên địa danh này là vùng đất linh địa, cảnh sắc non bồng thủy tú như bức tranh "Sơn thủy hữu tình".
1 Thích